Το αρχαίο Παναθηναϊκό Στάδιο
Το αρχαίο στάδιο κατασκευάστηκε γύρω στο 330 π.Χ. από τον Αθηναίο ρήτορα και πολιτικό Λυκούργο στο κοίλωμα μεταξύ των λόφων Άγρας και Αρδηττού. Το στάδιο αποτέλεσε το χώρο όπου τελούνταν οι αθλητικοί αγώνες των Μεγάλων Παναθηναίων. Το σχήμα του Σταδίου ήταν ορθογώνιο με χωμάτινες πλευρές και είσοδο στη βόρεια πλευρά του. Η μορφή αυτή του Σταδίου διατηρήθηκε έως τον 2ο αι.μ.Χ.
Στην εποχή της ρωμαϊκής κυριαρχίας στην Αθήνα το Στάδιο ανακαινίζεται και ανοικοδομείται με λευκό μάρμαρο. Η νέα μορφή του Σταδίου συγκροτείται στο πλαίσιο της νέας εποχής που βιώνει η Αθήνα, ιδιαίτερα την περίοδο της βασιλείας του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Αδριανού. Την εποχή αυτή ο ρήτορας και σοφιστής Ηρώδης ο Αττικός, πολίτης με μεγάλη οικονομική επιφάνεια, χορηγεί τα χρήματα για τη σταδιακή αναμαρμάρωση του Σταδίου την περίοδο 140-143 μ.Χ.
Η νέα μορφή του Σταδίου γίνεται πεταλόσχημη με σφενδόνη και πρόπυλο, χαρακτηριστικό σχήμα των ρωμαϊκών σταδίων και οι θέσεις των θεατών στα πρανή γίνονται μαρμάρινες από πεντελικό μάρμαρο. Στην κύρια είσοδο του Σταδίου χτίζονται μεγαλοπρεπή προπύλαια και ο χώρος διακοσμείται με περίτεχνα αγάλματα. Εξωτερικά του Σταδίου κατασκευάζεται τρίτοξη μαρμάρινη γέφυρα που ενώνει τις όχθες του Ιλισσού ποταμού. Η ανακατασκευή του ολοκληρώθηκε σε τέσσερα χρόνια (140-143 μ.Χ.). Η χωρητικότητα ήταν 50.000 θεατές. Το ευεργετικό έργο του Ηρώδη του Αττικού περιέλαβε και άλλα σπουδαία έργα στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις. Το Παναθηναϊκό Στάδιο όμως ήταν μία από τις μεγαλύτερες προσφορές του. Μετά τον θάνατό του οι Αθηναίοι τον τίμησαν και τον έθαψαν στην πόλη τους σε χώρο του υψώματος του σταδίου.
Τα επόμενα χρόνια με την επικράτηση του Χριστιανισμού το Στάδιο εγκαταλείφθηκε μαζί με τις αρχαίες γιορτές και τους αγώνες. Ο χριστιανισμός άλλαξε τη φύση και τη χρήση των αρχαίων αγωνιστικών χώρων και ιερών καθώς και τη σημασία τους. Στη διάρκεια των επόμενων αιώνων της Βυζαντινής εποχής, του Μεσαίωνα και των πρώτων αιώνων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας δεν υφίστανται πηγές όσον αφορά τη χρήση του Σταδίου. Η ιστορία και η μεγαλοπρέπεια του παρελθόντος αποτελεί πια μύθο στο φαντασιακό των ξένων περιηγητών που επισκέπτονται την Αθήνα από τον 17ο αι. έως και τον 19ο αι. και αναζητούν την παλιά αίγλη των μνημείων της. Αναφορές, περιγραφές και σχέδια του Σταδίου την περίοδο αυτή αποτελούν προοίμιο για τις μελλοντικές συστηματικές προσπάθειες ευρωπαίων αρχαιολόγων και αρχιτεκτόνων για την ανασύστασή του.
